Zijn winterbanden verplicht in Duitsland? Wat als ik betrapt wordt?

Net als in bijna twintig andere Europese landen is het in Duitsland verplicht om in winterse omstandigheden met winterbanden te rijden. Winterse omstandigheden zijn in de Duitse wet omschreven als alle gevallen van sneeuw en gladheid.

 

Geen vaste periode

Er geldt in Duitsland geen vaste periode voor het moeten rijden met winterbanden. Zoals hierboven omschreven is: u moet winterbanden onder de auto gemonteerd hebben in winterse omstandigheden. Toch is het slim om het lot in deze niet te tarten. Dus, rijdt u in de wintermaanden met uw auto in Duitsland, monteer hoe dan ook winterbanden, ook als de weersvoorspellingen goed zijn. Hetzelfde geldt voor periodes in de herfst en in de lente. Neem in dit geval geen risico: als gladde omstandigheden dreigen of u moet naar de bergen, monteer dan winterbanden.

 

Boete

Als u in Duitsland betrapt wordt op het rijden zonder winterbanden in winterse omstandigheden, dan krijgt u een boete van 40,- euro. Als er in zo’n geval sprake is van door u veroorzaakt gevaar of hinder door het ontbreken van winterbanden, dan krijgt u een boete van 80,- euro. Daarnaast krijgt u in zo’n geval één strafpunt. Die worden geregistreerd en gelden ook voor buitenlanders. Als  u het aantal van minimaal 14 stafpunten bereikt, moet u een cursus volgen. Bij 18 strafpunten krijgt u een rijontzegging voor Duitsland.

 

Winterbanden

Winterbanden zijn in Duitsland banden met een sneeuwvlok-symbool. Ook M+S-banden en all-weatherbanden worden door de Duitse wetgeving geclassificeerd als winterbanden. Volgens de Europese wetgeving moet het profiel van deze banden minimaal 1,6mm diep zijn. Het wordt echter aanbevolen om met minimaal de dubbele diepte van dit profiel te rijden.

 

Uitrusting

Het is in Duitsland bij winterse omstandigheden niet alleen verplicht om met winterbanden te rijden, maar ook om de complete uitrusting aan te passen. Denk daarbij aan de koelvloeistof, de ruitenwisservloeistof en de ruitenwissers zelf. Vergeet ook niet materiaal om de ramen mee van ijs te kunnen ontdoen.

 

Motorvoertuigen

Deze regels gelden in Duitsland voor alle motorvoertuigen. Dus voor vrachtwagens, bestel-auto’s en gewone auto’s, maar ook voor motoren en campers. Gaat u op vakantie met een caravan of vouwwagen in winterse omstandigheden, dan hoeven deze niet voorzien te zijn van winterbanden.  Toch kan dat geen kwaad. Ook een caravan ligt in de winter beter op de weg als er speciale banden onder zijn gemonteerd.

 

Ook in andere landen

Denk eraan dat deze strenge regels niet alleen van toepassing zijn in Duitsland. Ook als u in de wintermaanden op vakantie gaat naar Scandinavië, Luxemburg, Oostenrijk, Zwitserland, Italië of Frankrijk, bent u verplicht te rijden op winterbanden. De regels zijn niet overal hetzelfde, maar het advies is wel om in geen enkel geval het aan het toeval over te laten. Monteer winterbanden! Ook als u naar een land gaat waar het niet verplicht is, maar u misschien wel terecht kunt komen in winterse omstandigheden.

Waarom zou je overschakelen op winterbanden?

Daar is maar een simpel antwoord op: veiligheid, zowel die van uzelf als die van anderen. Met winterbanden onder uw auto, heeft u in winterse omstandigheden veel meer grip met uw auto. Dit resulteert in een betere controle – u gaat minder snel slippen – en een veel kortere remweg.  Op een besneeuwd wegdek kan het verschil de remweg van een auto met zomerbanden in vergelijking tot eentje met winterbanden soms wel het dubbele zijn. U hoeft geen expert te zijn om  te kunnen concluderen dat dat ongelukken scheelt.

 

Lage temperatuur

Toch is het niet alleen sneeuw waarin winterbanden beter presteren dan normale banden. Zodra het kouder wordt dan zeven graden, bent u beter af met winterbanden. Ook als het droog of slechts een klein beetje nat is. De dikkere groeven en de samenstelling van het rubber van winterbanden zorgen ervoor dat uw auto in deze omstandigheden beter contact houdt met het wegdek, dat – zoals gezegd – een korte remweg oplevert. Nogmaals: winterbanden zijn dan een stuk veiliger.

 

België

In België is het nog niet verplicht om in de winter winterbanden onder uw auto hebben. Maar zeker met de extreme winters van de afgelopen jaren en de omstandigheden in bijvoorbeeld de Ardennen in gedachte, zijn winterbanden ook in ons land geen overbodige luxe. Met winterbanden onder uw auto gaat u met een zekerder gevoel de weg op. En realiseer u: in België is het in de winter al heel snel kouder dan zeven graden. Zeker als de zon onder is.

 

Europa

Een andere reden om winterbanden onder uw auto te monteren is dat het in bijna twintig landen in Europa verplicht is om in de winter met deze banden te rijden. Denk aan onder andere Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, maar ook Luxemburg en Frankrijk. Mocht u in de winter met uw auto de grens over gaan en u heeft alleen zomerbanden, dan bent u dus strafbaar. Alleen voor deze (korte) buitenlandse tripjes winterbanden aanschaffen voelt als overdreven. En dat is het misschien ook. Monteer daarom standaard vanaf het begin van de winter winterbanden onder uw auto. Hoeft u ook niet meer na te denken als u op vakantie gaat.

 

Kost het gebruik van winterbanden veel extra geld?

Door het gebruik van winterbanden gaan de zomerbanden twee keer zo lang mee. Aan het einde van de rit kost het gebruik van winterbanden u dus amper extra geld. Zorg er wel voor dat u de winterbanden op tijd terug wisselt. In warme omstandigheden slijten deze banden namelijk een stuk harder. Als u de winterbanden in eigen beheer opslaat, zorg er dan voor dat dit goed gebeurt, want slechte opslag kan de levensduur van de banden negatief beïnvloeden. Het beste is om de banden om de velg op te slaan en ze aan de velg op te hangen. Als u de banden op de velg opstapelt, zorg er dan voor dat u ze eens in de vier weken van plek laat wisselen. Anders gaan de banden vervormen.

Kan ik ook winterbanden huren?

Ja, dat kan. Bij verschillende bandencentrales, zowel online als offline, kunt u winterbanden voor een korte of een lange periode huren. De prijs varieert van ongeveer 6 tot 13 euro per dag. Het huren van winterbanden is daarom alleen aantrekkelijk als de periode niet te lang is en u niet te vaak gaat.

 

Vakantie

Het huren van winterbanden is eigenlijk alleen goed voor de portemonnee als u één keer in de paar jaar op wintersport gaat naar Zuid-Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Zwitserland of Italië. En dan geldt nog dat de vakantie niet te lang moet zijn. Gaat u langer dan twee weken, dan kunt u het beste gewoon zelf winterbanden aanschaffen. U bent dan goedkoper uit.

 

Gemak

Het geld dat u kwijt bent hoeft natuurlijk niet de bepalende factor te zijn. Het huren van banden kan ook een stuk gemakkelijker zijn dan het zelf aanschaffen. U weet dat u de goede banden onder    uw auto gemonteerd krijgt, ze worden voor u gemonteerd en u hoeft u geen zorgen te maken over bijvoorbeeld slijtage. Daarnaast hoeft u niet op zoek te gaan naar opslagruimte voor uw banden. Zodra de huurperiode is afgelopen, wisselt u weer en hebt u er geen omkijken meer naar.

 

Nieuwe auto

Als u een fervent wintersporter bent en jaarlijks in de winter in de bergen rijdt, dan is het vaak aantrekkelijker om nieuwe winterbanden te kopen. Deze heeft u vaak in twee jaar terugverdiend ten opzichte van huren. Maar wat nu als u weet dat u op korte termijn een nieuwe auto gaat kopen? Ook dan kan het aantrekkelijk zijn om – eenmalig – een setje winterbanden te huren. U blijft dan niet zitten met een set nieuwe set winterbanden die niet op uw nieuwe auto passen. Of hoeft de banden dan niet met verlies door te verkopen.

 

Sneeuwkettingen

Als u winterbanden gaat huren, dan bent u niet iemand die vaak in de sneeuw in de bergen rijdt. Sneeuwkettingen zult u daarom niet in uw auto hebben liggen. Het kan daarom slim, handig en goedkoop zijn om samen met uw winterbanden ook een setje sneeuwkettingen te huren. Dit kost vaak niet veel extra. Bij sommige bedrijven die service hoog in het vaandel hebben staan krijgt u zelfs een setje sneeuwkettingen gratis bij het huren van winterbanden.

 

Zijn winterbanden eigenlijk wel nodig?

Ja. Daarover is geen twijfel mogelijk. U hoeft uzelf niet af te vragen of het misschien kwaad kan om met zomerbanden op wintersport gaan. Het is, misschien wat gechargeerd gezegd, levensgevaarlijk. Zonder winterbanden heeft u in winterse omstandigheden weinig grip met uw auto. U verliest daardoor snel de controle en hebt een erg lange remweg. Dit is niet alleen gevaarlijk voor uzelf en uw inzittenden, maar ook voor uw medeweggebruikers. En als u naar een leuk hotelletje gaat in de bergen, kunnen winterbanden wel eens bittere noodzaak zijn. Anders komt u de berg gewoonweg niet op.

Loont het om gebruikte tweedehands banden te kopen?

Dat is volledig afhankelijk van waar u de banden voor gaat gebruiken, wat voor soort banden u koopt en wat u er voor betaalt. Eén ding is zeker: als u tweedehands banden koopt, ben u goedkoper uit dan dat u nieuwe banden koopt. Of het voor u ook over een langere periode voordeliger is, moet u voor uzelf goed inschatten. Maar met een beperkt budget, of een korte periode van gebruik, is het vaak erg interessant om deze optie te bekijken.

 

Waar moet ik op letten bij tweedehands banden?

De eerste en belangrijkste indicator van de kwaliteit van de banden is het profiel. De wettelijk verplichte minimale profieldikte in Europa is 1,6mm. Bij winterbanden wordt geadviseerd om niet met banden met een profiel dunner dan 4mm de weg op te gaan. Koop daarom nooit banden die in de buurt van deze diktes zitten. Een simpel rekensommetje: als u 40.000 kilometer rijdt, dan verslijten de banden ongeveer 2,5mm, afhankelijk natuurlijk van de externe omstandigheden. Neem dit aantal mee in uw rekensom.

 

Beschadigingen

Het is verstandig om de banden niet alleen te controleren op de dikte van het profiel, maar ook op beschadigen. Kijk goed of de band en de hieldraad niet vervormd zijn en zoek grondig naar barstjes en scheurtjes. Als de banden maar een klein beetje vervormd zijn, een scheurtje hebben of veel barstjes vertonen, dan is het advies deze banden niet aan te schaffen. De kans dat u de banden maar kort kunt gebruiken of dat u in onveilige situaties terecht komt is dan namelijk groot.

 

Leeftijd

Ook als banden er op het oog nog goed uitzien, kan het verstandig zijn om deze banden niet aan te schaffen. Dat heeft te maken met de leeftijd. Banden van meer dan tien jaar of ouder zijn eigenlijk te oud om nog mee de weg op te gaan. Het rubber is bij deze banden vaak te veel aangetast, en dat kan leiden tot minder grip en dus gevaarlijke situaties. Controleer daarom voordat u uw tweedehands banden aanschaft de leeftijd van deze banden. U vindt de productiedatum van deze banden vaak op de zijkant van de banden.

 

De juiste maat

Als u zelf tweedehands banden aanschaft, dan moet u zelf ook goed controleren of u de goede maat koop. Uw bandenmaat vindt u op de zijkant van uw banden. Raadpleeg bij twijfel over de goede maat een specialist of zoek op internet op of de banden geschikt zijn voor de velgen van uw  auto.

 

Maak een rekensommetje!

U kunt de vraag of tweedehands banden aanschaffen voor u aantrekkelijk is maar op één manier echt beantwoorden: met een rekensommetje. Reken uit wat u per jaar kwijt bent bij het kopen van nieuwe banden, daarbij rekening houdend met de slijtage, en zet dat af tegen de prijs van de tweedehands banden en de verwachte houdbaarheidsdatum van deze banden. U kunt dan zelf het beste bepalen of het u voldoende voordeel oplevert. Maar hou altijd in het achterhoofd: nieuwe banden zijn altijd veiliger. Ga dus bij een te klein voordeel altijd voor nieuwe banden.

Is er verschil tussen goedkope en dure merken van autobanden?

Natuurlijk zijn goedkope autobanden en dure autobanden niet hetzelfde. Toch zijn deze verschillen niet super groot. Als u twijfelt tussen de aanschaf van goedkope of de wat duurdere banden, is het belangrijk dat u afweegt wat een band volgens en voor u moet presteren. En dat hangt weer af van het aantal kilometers dat u op jaarbasis rijdt.

 

Afstand

De verschillen in banden zitten in de slijtage, het geluid en de grip. Goedkopere banden hebben door de samenstelling van het rubbermengsel vaak iets minder grip, slijten sneller en maken iets meer geluid. Deze verschillen zijn echter niet heel erg groot. In de praktijk zult u er weinig van merken, zeker niet als u dagelijks niet al te veel kilometers aflegt. Bent u wel een kilometervreter, dan is het zeker interessant om, met name uit het oogpunt van slijtage en veiligheid, te kiezen voor een wat duurdere kwaliteitsband.

 

Winterbanden

De verschillen in kwaliteit van banden, bestaan niet alleen bij zomerbanden. Ook bij winterbanden zijn goedkope banden van iets mindere kwaliteit dan duurdere banden. Ook daar zit het verschil in prestatie, die met name tot uiting komt op nat wegdek. Uit verschillende tests is gebleken dat in sneeuw de prestaties van winterbanden altijd goed is, maar dat bij nat wegdek wel verschillen op kunnen treden. Dat komt waarschijnlijk door de rubbersamenstelling van de banden. Waar het mengsel van de goedkopere banden wordt aangevuld met roet, gebeurt dat bij de duurdere banden met silica. Die laatste stof zorgt voor meer grip, minder slijtage.

 

Verbruik

Door het hierboven genoemde verschil in samenstelling en slijtage, rijden duurdere banden vaak zuiniger dan goedkope banden. Hiermee is nogmaals aangegeven dat het aantal kilometers dat u rijdt erg belangrijk is bij het maken van uw bandenkeuze. In dat geval kan goedkoop wel eens duurkoop zijn: het geld dat u verdient met de goedkope aanschaf van budgetbanden, verliest u weer door het hogere verbruik en slijtage van deze banden.

 

Normen

Welke banden u ook aanschaft: u hoeft niet bang te zijn dat u rommel koopt. Alle banden die worden verkocht voldoen aan de Europese veiligheidseisen. U bent dus altijd verzekerd van kwaliteit en veiligheid. Alleen is deze veiligheid en kwaliteit bij duurdere banden vaak nóg beter.

 

Welke banden adviseren jullie mij aan te schaffen?

Veiligheid staat altijd op één. Al koopt u met uw duurdere banden slechts een klein beetje veiligere banden, dan is dat het altijd waard. Zeker als u veel kilometers maakt. En als u veel kilometers maakt, kunt u sowieso beter investeren in een kwaliteitsband. Het geld dat u extra uitgeeft heeft u waarschijnlijk snel weer terugverdiend door de mindere slijtage en het lagere verbruik.

Kan ik banden en velgen beter online kopen dan in een bandencentrale?

De vraag naar winterbanden is de laatste tijd explosief gestegen. De gemiddelde bandencentrale in Nederland heeft moeite aan die vraag te voldoen. Dat resulteert soms in lange wachttijd. Wilt u er zeker van zijn dat u uw winterbanden op tijd binnen hebt, koop dan uw banden én velgen online. Een online winkel heeft vaak een grotere voorraad en kan u in korte tijd voorzien van de banden die u nodig heeft.

 

Prijs

Niet alleen is de levertijd bij online winkels vaak korter dan bij een bandencentrale, ook de prijs ligt een stuk lager. U koopt bij online bandenwinkels de beste kwaliteitsbanden voor een lage prijs. Daarmee wordt het overstappen op winterbanden pas echt aantrekkelijk. Daarnaast blijven de prijzen bij online winkels bijna altijd constant en laag, terwijl bij de gemiddelde bandencentrale de prijs nog wel eens hoger wil worden naar mate het weer slechter wordt. Wilt u er dus zeker van zijn dat u een scherpe prijs betaalt, bestel uw banden dan online.
Bestellen

In een bandencentrale krijgt u advies van een expert. Maar die mist u totaal niet als u uw  winterbanden bestelt bij een online winkel. Via een simpel stappensysteem bestelt u altijd de juiste banden. Eerst kies u uw automerk en vervolgens het aantal inches dat de velg groot moet zijn. U krijgt daarna de keuze uit verschillende geschikte velgen. Als u daar de mooiste of de voor u meest geschikte heeft uitgekozen, kiest u de daarbij passende banden die u het liefst onder de auto heeft.

 

Monteren

Het monteren van velgen met winterbanden is in principe niet lastig. Iedereen met een klein beetje kennis van sleutelen, kan dit doen. Toch is het voorstelbaar dat u liever heeft dat het monteren van uw online gekochte winterbanden gebeurt door iemand die er verstand van heeft. De meeste online winkels werken daarom met een monteerpunt. U kiest het monteerpunt uit dat voor u het meest dichtbij ligt. Uw banden en velgen worden daar bezorgd en op een door u gewenst tijdstip gemonteerd. Erg makkelijk!

 

Alleen banden

Als u alleen banden online koopt en u heeft niet de juiste apparatuur thuis, dan bent u bijna verplicht om gebruik te maken van zo’n monteerpunt. Het zelf monteren van banden op uw eigen velgen is namelijk een erg lastige klus.

 

 

Voordelen

Online banden bestellen heeft eigenlijk alleen maar voordelen. Uw banden worden vaak binnen 48 uur geleverd (tegenover soms weken wachttijd bij een bandencentrale), u betaalt een scherpe prijs en hoeft geen verzendkosten te betalen. U bent dus altijd goedkoper uit dan bij een bandencentrale. Daarnaast is de kans klein dat u de verkeerde banden bestelt. Dat komt door de vernuftige bestelsystemen op de websites van de online winkels. Mocht u toch de verkeerde banden en/of velgen hebben besteld, dan kunt u de banden vaak binnen twee weken kosteloos terugsturen.

Wat moet ik doen met mijn versleten banden?

Zo snel mogelijk vervangen! Uw gedemonteerde banden kunt u het beste op laten halen door of brengen naar een autobandenrecyclebedrijf. Zo’n bedrijf zorgt ervoor dat banden op een goede manier hergebruikt worden. Ze kunnen er bijvoorbeeld van allerlei soorten rubberen tegels van maken. Dit is de meest duurzame manier van het omgaan met uw oude autobanden

 

Wanneer zijn mijn banden versleten?

De meeste banden hebben een slijtage-indicator in de groeven. Als deze indicator gelijk is met het profiel, dan is uw band versleten. De wettelijke minimale diepte van de groeven is 1,6mm. U kunt dit natuurlijk ook met uw eigen meetapparatuur controleren. Het is aan te raden om niet tot die 1,6mm diepte te wachten en al iets eerder uw banden te vervangen. Voor winterbanden gelden ook andere normen. Die worden bij een groefdikte van minder dan 4mm al minder veilig.

 

Abnormale slijtage

Het komt vaak voor dat uw banden niet gelijk slijten. Dat komt bijvoorbeeld door bijvoorbeeld slecht uitgelijnde wielen of problemen met de wielophanging. Controleer daarom of uw banden regelmatig slijten en kijk of er banden zijn die abnormale slijtage vertonen. Het is zonde om op deze manier een of meer van uw banden te vroeg te verslijten. Het ongelijk slijten van banden kan nooit helemaal voorkomen worden. Wilt u de verschillen tot echt een minimum beperken, dan kunt u uw banden het beste regelmatig van plek laten wisselen.

 

Veroudering

Ondanks dat uw banden nog genoeg diepte in de groeven hebben, kunnen ze toch verouderd zijn.  Banden hebben geen standaard houdbaarheidsdatum, omdat elke band op een andere manier  blootgesteld wordt aan de elementen. Controleer daarom regelmatig uw banden op vervormingen en scheuren in het loopvlak en de hiel. Als uw band deze tekenen van ouderdom vertoont, is het noodzakelijk ze te vervangen. De barsten en vervormingen zorgen namelijk voor een verlies aan grip en dus verminderde veiligheid. Het is aan te bevelen bij een gebruik van vijf jaar en langer de controle op uw banden te intensiveren. Banden die ouder zijn dan tien jaar oud dienen hoe dan ook vervangen te worden, ook als ze geen veroudering vertonen en nog niet tot de indicator zijn versleten.

 

Lekke band

Het is logisch dat u niet verder kunt rijden met een lekke band. Verwissel uw wiel bij een lekke band met een reservewiel en laat een specialist bekijken of uw band nog te repareren valt. Deze specialisten kunnen kleine gaatjes nog wel repareren, maar bij grote scheuren moet u uw band toch echt vervangen.

 

Beschadiging

Uw banden kunnen op verschillende manieren beschadigen zonder daarbij volledig lek te raken. Denk daarbij aan een stoeprand, een scherp voorwerp op de weg en ga zo maar door. Als u constateert dat uw band grondig beschadigt is, is het raadzaam een bandenspecialist naar de band te laten kijken. Alleen zij kunnen een goed advies geven of het verstandig is de band te laten zitten of te vervangen.

Hoe moet je autobanden onderhouden?

Het onderhouden van uw autobanden begint met de bandendruk. Deze druk heeft namelijk veel invloed op de slijtage van de banden. Als u met te weinig bandendruk rijdt, slijten uw banden veel harder omdat de band meer contact heeft met het wegdek. Bijkomend nadeel van slappe banden: uw  verbruik is veel hoger. Te hard oppompen is echter ook niet goed, alhoewel het uw verbruik wel doet afnemen. Niet alleen wordt het comfort bij van het rijden bij een te hoge druk minder, ook zullen uw banden niet meer over de volledige breedte slijten. Dit verkort de levensduur.

 

Juiste spanning

Kijk daarom goed wat de juiste bandenspanning voor uw banden en uw auto is. U vindt deze informatie vaak in het instructieboekje van de auto. Vaak vindt u ook bij de pomp-installatie nog een lijst met de juiste spanning per type auto. Wilt u hier toch van afwijken, kijk dan goed naar de minimale en maximale bandenspanning. Die staat op de zijkant van de band.

 

Controleren

Eén keer de banden oppompen is niet voldoende. Met name door de invloed van de temperatuur kan de spanning in een band fluctueren. Ook verliest een band altijd langzaam lucht. Het is daarom van belang dat u de bandenspanning minimaal één keer maand controleert. Zo weet  u zeker dat u altijd rondrijdt met de juiste spanning in uw banden.

 

Groeven

Je kunt uw banden controleren op slijtage door te kijken naar de groeven. In Europa is een minimale groefdikte van 1,6mm verplicht. Bij deze groefdikte wordt een markering zichtbaar. Om het niet gevaarlijk te laten worden, is het verstandig om banden al eerder, bijvoorbeeld bij een groefdikte van 2mm,  te vervangen. Hou bij winterbanden de dubbele marge aan.

 

Wat zijn de ideale omstandigheden om autobanden te bewaren?

U kunt uw banden het beste om de velgen bewaren. Daarbij is het van belang de banden niet staand te bewaren, maar te stapelen of – en dat is het beste – op te hangen aan de velg. Als u de banden stapelt, is het verstandig om de volgorde van stapelen om de vier weken te veranderen. Dit voorkomt vervorming. Zorg er ook voor dat de banden op een droge en koele plek worden opgeslagen. Voorkom direct contact met zonlicht. Een te hoge temperatuur komt de rubberhardheid van de band niet ten goede. Bandenhoezen zijn een optie en houden uw banden stofvrij, maar zijn niet noodzakelijk.

 

Zonder velg

Als u de banden toch zonder velg wilt bewaren, dan is de banden staand bewaren de enige goede optie. Ook dan geldt dat u de banden eens in de vier weken in een andere positie moet neerzetten. Doet u dat niet, of hang of stapelt u de losse banden, dan zullen de banden vervormen of zelfs scheuren.

 

Markeren

Voordat u de autobanden demonteert, is het van belang dat u de banden markeert. Hier bestaan speciale bandenstiften voor. Schrijf op elke band op welke positie ze op de auto gemonteerd zijn  en wat de rijrichting is. Zo voorkomt u dat u banden later verkeert monteert en extra slijtage veroorzaakt.